1. యేసు ఈ మాటలన్నియు చెప్పి చాలించిన తరువాత జరిగినదేమనగా ఆయన తన శిష్యులను చూచి

1. When Jesus had finished all these words, He said to His disciples,

2. రెండు దినములైన పిమ్మట పస్కాపండుగ వచ్చుననియు, అప్పుడు మనుష్యకుమారుడు సిలువవేయబడుటకై అప్పగింపబడుననియు మీకు తెలియునని చెప్పెను.
నిర్గమకాండము 12:1-27

2. 'You know that after two days the Passover is coming, and the Son of Man is [to be] handed over for crucifixion.'

3. ఆ సమయమున ప్రధానయాజకులును ప్రజల పెద్దలును కయప అను ప్రధానయాజకుని మందిరములోనికి కూడివచ్చి

3. Then the chief priests and the elders of the people were gathered together in the court of the high priest, named Caiaphas;

4. యేసును మాయోపాయముచేత పట్టుకొని, చంపవలెనని యేకమై ఆలోచన చేసిరి.

4. and they plotted together to seize Jesus by stealth and kill Him.

5. అయితే ప్రజలలో అల్లరి కలుగకుండు నట్లుపండుగలో వద్దని చెప్పుకొనిరి.

5. But they were saying, 'Not during the festival, otherwise a riot might occur among the people.'

6. యేసు బేతనియలో కుష్ఠరోగియైన సీమోను ఇంట నున్నప్పుడు,

6. Now when Jesus was in Bethany, at the home of Simon the leper,

7. ఒక స్త్రీ మిక్కిలి విలువగల అత్తరుబుడ్డి తీసికొని ఆయనయొద్దకు వచ్చి, ఆయన భోజనమునకు కూర్చుండగా దానిని ఆయన తలమీద పోసెను.

7. a woman came to Him with an alabaster vial of very costly perfume, and she poured it on His head as He reclined [at the table].

8. శిష్యులు చూచి కోపపడి ఈ నష్టమెందుకు?

8. But the disciples were indignant when they saw [this], and said, 'Why this waste?

9. దీనిని గొప్ప వెలకు అమ్మి బీదల కియ్యవచ్చునే అనిరి.

9. 'For this [perfume] might have been sold for a high price and [the money] given to the poor.'

10. యేసు ఆ సంగతి తెలిసి కొనిఈ స్త్రీ నా విషయమై యొక మంచి కార్యము చేసెను; ఈమెను మీరేల తొందరపెట్టుచున్నారు?

10. But Jesus, aware of this, said to them, 'Why do you bother the woman? For she has done a good deed to Me.

11. బీదలెల్లప్పుడు మీతోకూడ ఉన్నారు. గాని నేనెల్లప్పుడు మీతో కూడ ఉండను.
ద్వితీయోపదేశకాండము 15:11

11. 'For you always have the poor with you; but you do not always have Me.

12. ఈమె యీ అత్తరు నా శరీరము మీద పోసి నా భూస్థాపన నిమిత్తము దీనిని చేసెను.

12. 'For when she poured this perfume on My body, she did it to prepare Me for burial.

13. సర్వలోకమందు ఈ సువార్త ఎక్కడ ప్రకటింపబడునో, అక్కడ ఈమె చేసినదియు ఈమె జ్ఞాపకార్థముగా ప్రశంసింపబడునని మీతో నిశ్చయముగా చెప్పుచున్నా నని వారితో అనెను.

13. 'Truly I say to you, wherever this gospel is preached in the whole world, what this woman has done will also be spoken of in memory of her.'

14. అప్పుడు పండ్రెండుమందిలో నొకడగు ఇస్కరియోతు యూదా, ప్రధానయాజకులయొద్దకు వెళ్లి

14. Then one of the twelve, named Judas Iscariot, went to the chief priests

15. నేనాయనను మీకప్పగించినయెడల నాకేమి ఇత్తురని వారినడిగెను. అందుకు వారు ముప్పది వెండి నాణములు తూచి వానికి ఇచ్చిరి.
నిర్గమకాండము 21:32, జెకర్యా 11:12

15. and said, 'What are you willing to give me to betray Him to you?' And they weighed out thirty pieces of silver to him.

16. వాడప్పటినుండి ఆయనను అప్పగించుటకు తగిన సమయము కనిపెట్టు చుండెను.

16. From then on he [began] looking for a good opportunity to betray Jesus.

17. పులియని రొట్టెల పండుగలో మొదటి దినమందు, శిష్యులు యేసునొద్దకు వచ్చిపస్కాను భుజించుటకు మేము నీకొరకు ఎక్కడ సిద్ధపరచ గోరుచున్నావని అడి గిరి.
నిర్గమకాండము 12:14-20

17. Now on the first [day] of Unleavened Bread the disciples came to Jesus and asked, 'Where do You want us to prepare for You to eat the Passover?'

18. అందుకాయన మీరు పట్టణమందున్న ఫలాని మనుష్యునియొద్దకు వెళ్లి - నా కాలము సమీపమైయున్నది; నా శిష్యులతో కూడ నీ యింట పస్కాను ఆచరించెదనని బోధకుడు చెప్పుచున్నాడని అతనితో చెప్పుడనెను.

18. And He said, 'Go into the city to a certain man, and say to him, 'The Teacher says, 'My time is near; I [am to] keep the Passover at your house with My disciples.'''

19. యేసు తమ కాజ్ఞాపించిన ప్రకారము శిష్యులు చేసి పస్కాను సిద్ధపరచిరి.

19. The disciples did as Jesus had directed them; and they prepared the Passover.

20. సాయంకాలమైనప్పుడు ఆయన పండ్రెండుమంది శిష్యులతోకూడ భోజనమునకు కూర్చుం డెను.

20. Now when evening came, Jesus was reclining [at the table] with the twelve disciples.

21. వారు భోజనము చేయుచుండగా ఆయన మీలో ఒకడు నన్ను అప్పగించునని మీతో నిశ్చయముగా చెప్పు చున్నాననెను.

21. As they were eating, He said, 'Truly I say to you that one of you will betray Me.'

22. అందుకు వారు బహు దుఃఖపడి ప్రతి వాడునుప్రభువా, నేనా? అని ఆయన నడుగగా

22. Being deeply grieved, they each one began to say to Him, 'Surely not I, Lord?'

23. ఆయననాతోకూడ పాత్రలో చెయ్యి ముంచిన వాడెవడో వాడే నన్ను అప్పగించువాడు.
కీర్తనల గ్రంథము 41:9

23. And He answered, 'He who dipped his hand with Me in the bowl is the one who will betray Me.

24. మనుష్యకుమా రునిగూర్చి వ్రాయబడిన ప్రకారము ఆయన పోవుచున్నాడు గాని యెవనిచేత మనుష్యకుమారుడు అప్ప గింపబడుచున్నాడో ఆ మనుష్యునికి శ్రమ; ఆ మనుష్యుడు పుట్టియుండనియెడల వానికి మేలని చెప్పెను.
కీర్తనల గ్రంథము 22:7-8, కీర్తనల గ్రంథము 22:16-18, యెషయా 53:9

24. 'The Son of Man [is to] go, just as it is written of Him; but woe to that man by whom the Son of Man is betrayed! It would have been good for that man if he had not been born.'

25. ఆయనను అప్పగించిన యూదాబోధకుడా, నేనా? అని అడుగగా ఆయననీవన్నట్టే అనెను.

25. And Judas, who was betraying Him, said, 'Surely it is not I, Rabbi?' Jesus said to him, 'You have said [it] yourself.'

26. వారు భోజనము చేయుచుండగా యేసు ఒక రొట్టె పట్టుకొని, దాని నాశీర్వదించి, విరిచి తన శిష్యులకిచ్చి మీరు తీసికొని తినుడి; ఇది నా శరీరమని చెప్పెను.

26. While they were eating, Jesus took [some] bread, and after a blessing, He broke [it] and gave [it] to the disciples, and said, 'Take, eat; this is My body.'

27. మరియు ఆయన గిన్నె పట్టుకొని కృతజ్ఞతాస్తుతులు చెల్లించి వారికిచ్చి దీనిలోనిది మీరందరు త్రాగుడి.

27. And when He had taken a cup and given thanks, He gave [it] to them, saying, 'Drink from it, all of you;

28. ఇది నా రక్తము, అనగా పాపక్షమాపణ నిమిత్తము అనేకుల కొరకు చిందింపబడుచున్న నిబంధన రక్తము.
నిర్గమకాండము 24:8, యిర్మియా 31:31, జెకర్యా 9:11

28. for this is My blood of the covenant, which is poured out for many for forgiveness of sins.

29. నా తండ్రి రాజ్యములో మీతోకూడ నేను ఈ ద్రాక్షారసము క్రొత్త దిగా త్రాగు దినమువరకు, ఇకను దాని త్రాగనని మీతో చెప్పుచున్నాననెను.

29. 'But I say to you, I will not drink of this fruit of the vine from now on until that day when I drink it new with you in My Father's kingdom.'

30. అంతట వారు కీర్తన పాడి ఒలీవల కొండకు వెళ్లిరి.
కీర్తనల గ్రంథము 113:8

30. After singing a hymn, they went out to the Mount of Olives.

31. అప్పుడు యేసు వారిని చూచి ఈ రాత్రి మీరందరు నా విషయమై అభ్యంతరపడెదరు, ఏలయనగా గొఱ్ఱెల కాపరిని కొట్టుదును, మందలోని గొఱ్ఱెలు చెదరిపోవును అని వ్రాయబడి యున్నది గదా.
జెకర్యా 13:7

31. Then Jesus said to them, 'You will all fall away because of Me this night, for it is written, 'I WILL STRIKE DOWN THE SHEPHERD, AND THE SHEEP OF THE FLOCK SHALL BE SCATTERED.'

32. నేను లేచిన తరువాత మీకంటె ముందుగా గలిలయకు వెళ్లెద ననెను.

32. 'But after I have been raised, I will go ahead of you to Galilee.'

33. అందుకు పేతురునీ విషయమై అందరు అభ్యంతర పడినను నేను ఎప్పుడును అభ్యంతరపడనని ఆయనతో చెప్పగా

33. But Peter said to Him, '[Even] though all may fall away because of You, I will never fall away.'

34. యేసు అతని చూచిఈ రాత్రి కోడి కూయక మునుపే నీవు నన్ను ఎరుగనని ముమ్మారు చెప్పెదవని నీతో నిశ్చయముగా చెప్పుచున్నాననెను.

34. Jesus said to him, 'Truly I say to you that this [very] night, before a rooster crows, you will deny Me three times.'

35. పేతురాయనను చూచినేను నీతోకూడ చావవలసివచ్చినను, నిన్ను ఎరుగ నని చెప్పననెను; అదేప్రకారము శిష్యులందరు అనిరి.

35. Peter said to Him, 'Even if I have to die with You, I will not deny You.' All the disciples said the same thing too.

36. అంతట యేసు వారితోకూడ గెత్సేమనే అనబడిన చోటికి వచ్చినేను అక్కడికి వెళ్లి ప్రార్థనచేసి వచ్చు వరకు మీరిక్కడ కూర్చుండుడని శిష్యులతో చెప్పి

36. Then Jesus came with them to a place called Gethsemane, and said to His disciples, 'Sit here while I go over there and pray.'

37. పేతురును జెబెదయి యిద్దరు కుమారులను వెంటబెట్టుకొని పోయి, దుఃఖపడుటకును చింతాక్రాంతుడగుటకును మొదలు పెట్టెను.

37. And He took with Him Peter and the two sons of Zebedee, and began to be grieved and distressed.

38. అప్పుడు యేసు మరణమగునంతగా నా ప్రాణము బహు దుఃఖములో మునిగియున్నది;మీరు ఇక్కడ నిలిచి, నాతోకూడ మెలకువగా నుండుడని వారితో చెప్పి
కీర్తనల గ్రంథము 42:5, కీర్తనల గ్రంథము 42:11, కీర్తనల గ్రంథము 43:5, యోనా 4:9

38. Then He said to them, 'My soul is deeply grieved, to the point of death; remain here and keep watch with Me.'

39. కొంత దూరము వెళ్లి, సాగిలపడి నా తండ్రీ, సాధ్యమైతే ఈ గిన్నె నాయొద్దనుండి తొలగి పోనిమ్ము, అయినను నా యిష్టప్రకారము కాదు నీ చిత్తప్రకారమే కానిమ్మని ప్రార్థించెను.

39. And He went a little beyond [them], and fell on His face and prayed, saying, 'My Father, if it is possible, let this cup pass from Me; yet not as I will, but as You will.'

40. ఆయన మరల శిష్యులయొద్దకు వచ్చి, వారు నిద్రించుట చూచిఒక గడియయైనను నాతోకూడ మేల్కొనియుండలేరా?

40. And He came to the disciples and found them sleeping, and said to Peter, 'So, you [men] could not keep watch with Me for one hour?

41. మీరు శోధనలో ప్రవేశించకుండునట్లు మెలకువగా ఉండి ప్రార్థనచేయుడి; ఆత్మ సిద్ధమే గాని శరీరము బలహీన మని పేతురుతో చెప్పి

41. 'Keep watching and praying that you may not enter into temptation; the spirit is willing, but the flesh is weak.'

42. మరల రెండవమారు వెళ్లినా తండ్రీ, నేను దీనిని త్రాగితేనే గాని యిది నాయొద్దనుండి తొలగి పోవుట సాధ్యముకానియెడల, నీ చిత్తమే సిద్ధించు గాక అని ప్రార్థించి

42. He went away again a second time and prayed, saying, 'My Father, if this cannot pass away unless I drink it, Your will be done.'

43. తిరిగి వచ్చి, వారు మరల నిద్రించుట చూచెను; ఏలయనగా వారి కన్నులు భారముగా ఉండెను.

43. Again He came and found them sleeping, for their eyes were heavy.

44. ఆయన వారిని మరల విడిచి వెళ్లి, ఆ మాటలే చెప్పుచు మూడవ మారు ప్రార్థనచేసెను.

44. And He left them again, and went away and prayed a third time, saying the same thing once more.

45. అప్పుడాయన తన శిష్యులయొద్దకు వచ్చిఇక నిద్రపోయి అలసట తీర్చు కొనుడి; ఇదిగో ఆ గడియవచ్చి యున్నది; మనుష్యకుమారుడు పాపులచేతికి అప్పగింపబడుచున్నాడు;

45. Then He came to the disciples and said to them, 'Are you still sleeping and resting? Behold, the hour is at hand and the Son of Man is being betrayed into the hands of sinners.

46. లెండి వెళ్లుదము; ఇదిగో నన్ను అప్పగించువాడు సమీపించి యున్నాడని వారితో చెప్పెను.

46. 'Get up, let us be going; behold, the one who betrays Me is at hand!'

47. ఆయన ఇంకను మాటలాడుచుండగా పండ్రెండు మందిలో ఒకడగు యూదా వచ్చెను. వానితోకూడ బహు జనసమూహము కత్తులు గుదియలు పట్టుకొని ప్రధాన యాజకులయొద్దనుండియు ప్రజల పెద్దలయొద్ద నుండియు వచ్చెను.

47. While He was still speaking, behold, Judas, one of the twelve, came up accompanied by a large crowd with swords and clubs, [who came] from the chief priests and elders of the people.

48. ఆయనను అప్పగించువాడు నేనెవ రిని ముద్దుపెట్టుకొందునో ఆయనే యేసు; ఆయనను పట్టుకొనుడని వారికి గురుతు చెప్పి

48. Now he who was betraying Him gave them a sign, saying, 'Whomever I kiss, He is the one; seize Him.'

49. వెంటనే యేసు నొద్దకు వచ్చిబోధకుడా, నీకు శుభమని చెప్పి ఆయనను ముద్దు పెట్టుకొనెను.

49. Immediately Judas went to Jesus and said, 'Hail, Rabbi!' and kissed Him.

50. యేసు చెలికాడా, నీవు చేయవచ్చి నది చేయుమని అతనితో చెప్పగా వారు దగ్గరకు వచ్చి ఆయనమీదపడి ఆయనను పట్టుకొనిరి.

50. And Jesus said to him, 'Friend, [do] what you have come for.' Then they came and laid hands on Jesus and seized Him.

51. ఇదిగో యేసుతో కూడ ఉన్నవారిలో ఒకడు చెయ్యి చాచి, కత్తి దూసి ప్రధానయాజకుని దాసుని కొట్టి, వాని చెవి తెగనరికెను.

51. And behold, one of those who were with Jesus reached and drew out his sword, and struck the slave of the high priest and cut off his ear.

52. యేసు నీ కత్తి వరలో తిరిగి పెట్టుము; కత్తి పట్టుకొను వారందరు కత్తిచేతనే నశింతురు.
ఆదికాండము 9:6

52. Then Jesus said to him, 'Put your sword back into its place; for all those who take up the sword shall perish by the sword.

53. ఈ సమయమున నేను నా తండ్రిని వేడుకొనలేననియు, వేడుకొనినయెడల ఆయన పండ్రెండు సేనా వ్యూహములకంటె ఎక్కువ మంది దూతలను ఇప్పుడే నాకు పంపడనియు నీవనుకొను చున్నావా?

53. 'Or do you think that I cannot appeal to My Father, and He will at once put at My disposal more than twelve legions of angels?

54. నేను వేడుకొనిన యెడల ఈలాగు జరుగ వలెనను లేఖనము ఏలాగు నెరవేరునని అతనితో చెప్పెను.

54. 'How then will the Scriptures be fulfilled, [which say] that it must happen this way?'

55. ఆ గడియలోనే యేసు జనసమూహములను చూచిబందిపోటు దొంగమీదికి వచ్చినట్టు కత్తులతోను గుదియలతోను నన్ను పట్టుకొనవచ్చితిరా? నేను అనుదినము దేవాలయములో కూర్చుండి బోధించుచున్నప్పుడు మీరు నన్ను పట్టుకొనలేదు.

55. At that time Jesus said to the crowds, 'Have you come out with swords and clubs to arrest Me as [you would] against a robber? Every day I used to sit in the temple teaching and you did not seize Me.

56. అయితే ప్రవక్తల లేఖనములు నెరవేరునట్లు ఇదంతయు జరిగెనని చెప్పెను. అప్పుడు శిష్యులందరు ఆయనను విడిచి పారిపోయిరి.
జెకర్యా 13:7

56. 'But all this has taken place to fulfill the Scriptures of the prophets.' Then all the disciples left Him and fled.

57. యేసును పట్టుకొనినవారు ప్రధానయాజకుడైన కయప యొద్దకు ఆయనను తీసికొనిపోగా, అక్కడ శాస్త్రులును పెద్దలును కూడియుండిరి.

57. Those who had seized Jesus led Him away to Caiaphas, the high priest, where the scribes and the elders were gathered together.

58. పేతురు ప్రధానయాజకుని యింటి ముంగిటివరకు, ఆయనను దూరమునుండి వెంబడించి లోపలికి పోయిదీని అంత మేమవునో చూడవలెనని బంట్రౌతులతోకూడ కూర్చుండెను.

58. But Peter was following Him at a distance as far as the courtyard of the high priest, and entered in, and sat down with the officers to see the outcome.

59. ప్రధానయాజకులును, మహా సభవారందరును, యేసును చంపవలెనని ఆయనకు విరోధముగా అబద్ధసాక్ష్యము వెదకుచుండిరి కాని

59. Now the chief priests and the whole Council kept trying to obtain false testimony against Jesus, so that they might put Him to death.

60. అబద్ధసాక్షులనేకులు వచ్చినను సాక్ష్యమేమియు దొరకలేదు.

60. They did not find [any], even though many false witnesses came forward. But later on two came forward,

61. తుదకు ఇద్దరు మనుష్యులు వచ్చివీడు దేవాలయమును పడగొట్టి, మూడు దినములలో దానిని కట్ట గలనని చెప్పెననిరి.

61. and said, 'This man stated, 'I am able to destroy the temple of God and to rebuild it in three days.''

62. ప్రధానయాజకుడు లేచినీవు ఉత్తర మేమియు చెప్పవా? వీరు నీమీద పలుకుచున్న సాక్ష్యమేమని అడుగగా యేసు ఊరకుండెను.

62. The high priest stood up and said to Him, 'Do You not answer? What is it that these men are testifying against You?'

63. అందుకు ప్రధాన యాజకుడు ఆయనను చూచినీవు దేవుని కుమారుడవైన క్రీస్తువైతే ఆ మాట మాతో చెప్పుమని జీవముగల దేవుని తోడని నీకు ఆనబెట్టుచున్నాననెను. అందుకు యేసు– నీవన్నట్టే.
యెషయా 53:7

63. But Jesus kept silent. And the high priest said to Him, 'I adjure You by the living God, that You tell us whether You are the Christ, the Son of God.'

64. ఇది మొదలుకొని మనుష్యకుమారుడు సర్వ శక్తుని కుడిపార్శ్వమున కూర్చుండుటయు, ఆకాశ మేఘా రూఢుడై వచ్చుటయు మీరు చూతురని చెప్పగా
కీర్తనల గ్రంథము 110:1-2, దానియేలు 7:13

64. Jesus said to him, 'You have said it [yourself]; nevertheless I tell you, hereafter you will see THE SON OF MAN SITTING AT THE RIGHT HAND OF POWER, and COMING ON THE CLOUDS OF HEAVEN.'

65. ప్రధానయాజకుడు తన వస్త్రము చింపుకొని - వీడు దేవ దూషణ చేసెను; మనకిక సాక్షులతో పని ఏమి? ఇదిగో ఈ దూషణ మీరిప్పుడు విన్నారు;
లేవీయకాండము 24:16, సంఖ్యాకాండము 14:6, 2 సమూయేలు 13:19, ఎజ్రా 9:3, యోబు 1:20, యోబు 2:12, యిర్మియా 36:24

65. Then the high priest tore his robes and said, 'He has blasphemed! What further need do we have of witnesses? Behold, you have now heard the blasphemy;

66. మీకేమి తోచుచున్నదని అడిగెను. అందుకు వారువీడు మరణమునకు పాత్రుడనిరి.
లేవీయకాండము 24:16

66. what do you think?' They answered, 'He deserves death!'

67. అప్పుడు వారు ఆయన ముఖముమీద ఉమ్మివేసి, ఆయనను గుద్దిరి;
యెషయా 50:6, యెషయా 53:5

67. Then they spat in His face and beat Him with their fists; and others slapped Him,

68. కొందరు ఆయనను అర చేతులతో కొట్టిక్రీస్తూ, నిన్ను కొట్టినవాడెవడో ప్రవచింపు మనిరి.

68. and said, 'Prophesy to us, You Christ; who is the one who hit You?'

69. పేతురు వెలుపటి ముంగిట కూర్చుండియుండగా ఒక చిన్నది అతనియొద్దకు వచ్చినీవును గలిలయుడగు యేసుతో కూడ ఉంటివి గదా అనెను.

69. Now Peter was sitting outside in the courtyard, and a servant-girl came to him and said, 'You too were with Jesus the Galilean.'

70. అందుకతడు నేనుండలేదు; నీవు చెప్పుసంగతి నాకు తెలియదని అందరి యెదుట అనెను.

70. But he denied [it] before them all, saying, 'I do not know what you are talking about.'

71. అతడు నడవలోనికి వెళ్లిన తరువాత మరి యొక చిన్నది అతనిని చూచివీడును నజరేయుడగు యేసుతోకూడ ఉండెనని అక్కడి వారితో చెప్పగా

71. When he had gone out to the gateway, another [servant-girl] saw him and said to those who were there, 'This man was with Jesus of Nazareth.'

72. అతడు ఒట్టుపెట్టుకొని నేనుండలేదు; ఆ మనుష్యుని నేనెరుగనని మరల చెప్పెను.

72. And again he denied [it] with an oath, 'I do not know the man.'

73. కొంతసేపైన తరువాత అక్కడ నిలిచియున్నవారు పేతురునొద్దకు వచ్చి నిజమే, నీవును వారిలో ఒకడవే; నీ పలుకు నిన్నుగూర్చి సాక్ష్య మిచ్చుచున్నదని అతనితో చెప్పిరి.

73. A little later the bystanders came up and said to Peter, 'Surely you too are [one] of them; for even the way you talk gives you away.'

74. అందుకు అతడు ఆ మనుష్యుని నేనెరుగనని చెప్పి శపించుకొనుటకును ఒట్టుపెట్టుకొనుటకును మొదలు పెట్టెను. వెంటనే కోడి కూసెను

74. Then he began to curse and swear, 'I do not know the man!' And immediately a rooster crowed.

75. కనుకకోడి కూయక మునుపు నీవు నన్నెరుగనని ముమ్మారు చెప్పెదవని యేసు తనతో అనిన మాట పేతురు జ్ఞాపకము తెచ్చుకొని వెలుపలికి పోయి సంతాప పడి యేడ్చెను.

75. And Peter remembered the word which Jesus had said, 'Before a rooster crows, you will deny Me three times.' And he went out and wept bitterly.